Η εκτέλεση στο Κοντομαρί Χανίων

Οι φωτογραφίες του Weixler ξεχασμένες για χρόνια  εντοπίστηκαν  τη δεκαετία του 1980 στα Ομοσπονδιακά Γερμανικά Αρχεία από τον δημοσιογράφο Βάσο Μαθιόπουλο, ο οποίος με την άδεια του στρατού που του παραχώρησε το αρχείο, τις δημοσίευσε στο ελληνικό περιοδικό Ταχυδρόμος.

Η ακριβής τοποθεσία στην Κρήτη, όπου τραβήχτηκαν οι φωτογραφίες δεν ήταν αρχικά γνωστή, έτσι στη  συνέχεια ανατέθηκε στο δημοσιογράφο Κώστα Παπαπέτρου  να  διεξάγει σχετική έρευνα. Ο τελευταίος, ξεκινάει μια κοπιαστική και χρονοβόρα διαδικασία για να βρει το μέρος όπου έλαβε χώρα η εκτέλεση. Έχοντας επισκεφθεί  πάνω από περίπου 80 χωριά της Κρήτης, εντοπίζει τελικά το χωριό το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς.

Ο ίδιος περιγράφει την αντίδραση των κατοίκων όταν αντικρίζουν το αρχείο σαν σκηνή αρχαίας τραγωδίας, με τους ανθρώπους να ξαναζούν τα γεγονότα βλέποντας τις φάσεις τις εκτέλεσης αναλυτικά και αναγνωρίζοντας συγγενείς και φίλους την ώρα που εκτελούνται. Κάποιοι, λιποθυμούν άλλοι κλαίνε και κανείς δεν μένει ασυγκίνητος μπροστά στα πολύτιμα ντοκουμέντα.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης και η μαρτυρία μιας γυναίκας από το Κοντομαρί, στελέχους ξενοδοχείου, η οποία μετά τη δημοσίευση των φωτογραφιών αναγνώρισε στο πρόσωπο ενός εκτελεστή  που χαμογελάει ατάραχος, καθώς τραβάει τη σκανδάλη,  έναν πελάτη του ξενοδοχείου. Ο Γερμανός είχε επιστρέψει στην Κρήτη ως τουρίστας, για να συνδυάσει  τις διακοπές του μαζί με το ετήσιο μνημόσυνο των πεσόντων αλεξιπτωτιστών. Όταν εκείνη του δείχνει τη φωτογραφία, όπου φαίνεται να εκτελεί τους συμπατριώτες της και του ζητάει το λόγο εκείνος παραδέχεται με κυνισμό ότι ήταν παρών  και  ότι απλώς εκτελούσε εντολές. Μετά από το περιστατικό δεν ξαναφάνηκε ποτέ στη ρεσεψιόν του ξενοδοχείου.

Στις 31 Μαΐου ο Student δεχόμενος καταγγελίες για ακρωτηριασμό τραυματισμένων αλεξιπτωτιστών ζητάει να καούν τα χωριά και να εξοντωθεί ο πληθυσμός των περιοχών που ενεπλάκησαν στη Μάχη της Κρήτης.

Στις 2 Ιουνίου, με το πρόσχημα ότι ερευνά βίαιους θανάτους αλεξιπτωτιστών, ο Horst Trebes περικυκλώνει το χωριό Κοντομαρί Χανίων κοντά στο οποίο έχασαν τη ζωή τους πολλοί εισβολείς, συνοδευόμενος από ένα απόσπασμα αλεξιπτωτιστών και κλείνει όλες τις εξόδους. Είναι αλεξιπτωτιστές από το 3ο Τάγμα 1ου Αερομεταφερόμενου Συντάγματος Λούφτβαφε σε τέσσερα φορτηγά, ενώ η αποστολή αποτελούνταν από τον υπολοχαγό Trebes, έναν άλλον υπολοχαγό, έναν διερμηνέα, τον πολεμικό ανταποκριτή και φωτογράφο Weixler, δύο λοχίες και περίπου 25 αλεξιπτωτιστές του Τάγματος. Όταν το απόσπασμα με επικεφαλής τον Trebes, πλησιάζει το χωριό κάποιοι κάτοικοι αντιλαμβάνονται την παρουσία των Γερμανών αλλά δεν ανησυχούν ιδιαίτερα, καθώς δεν μπορούν να φανταστούν τι πρόκειται να ακολουθήσει.

Όταν το απόσπασμα με επικεφαλής τον  ανθυπολοχαγό Horst Trebes,  πλησιάζει το χωριό κάποιοι κάτοικοι αντιλαμβάνονται την παρουσία των Γερμανών αλλά δεν ανησυχούν ιδιαίτερα, καθώς δεν μπορούν να φανταστούν τι πρόκειται να ακολουθήσει.

Η παρέα του εικοσιεφτάχρονου τότε Κώστα Μαυριτσάκη που την ώρα αυτή που έχει μαζευτεί λίγο έξω από το χωριό ακούει τα Γερμανικά οχήματα να πλησιάζουν πιστεύοντας ότι ήρθαν να τους πάρουν για αγγαρεία και  πλησιάζουν τα οχήματα να δουν από κοντά τι συμβαίνει. Οι Γερμανοί βλέπουν τους νεαρούς και τους οδηγούν εντός του χωριού. Ευτυχώς για τον ίδιο τον Κώστα έφυγε πριν τον δουν οι Γερμανοί, μη θέλοντας να τους υπηρετήσει, σώζοντας τελικά τη ζωή του.

Οι Γερμανοί ξεχωρίζουν  τους  άνδρες  ηλικίας 18- 50 ετών από τα γυναικόπαιδα και τους οδηγούν σε έναν ελαιώνα όπου πρόκειται να τους εκτελέσουν. Οι μαρτυρίες μιλούν άλλοτε για 25 και άλλοτε για 24 ανθρώπους.

Την ίδια στιγμή βάζουν φωτιά σε διάφορα σπίτια, μεταξύ των οποίων και σε αυτό που εντοπίστηκε το χιτώνιο αλεξιπτωτιστή.

Από τη γραμμή του θανάτου γλυτώνει ο  Κορκίδης μαζί με τα παιδιά του χάρις στο γράμμα τραυματία Γερμανού στρατιώτη, το   οποίο επιβεβαίωνε πως τον είχαν περιθάλψει.

Από θαύμα, επίσης γλύτωσε και ο δεκαεφτάχρονος τότε  Χρήστος Παπαδάκης, χάρις στην επέμβαση του  Γερμανού διερμηνέα.  Την  ώρα που  ο Trebes εξέταζε το πειστήριο,  τον πήρε από τους επιλεγμένους μελλοθάνατους και τον έκρυψε ανάμεσα στις γυναίκες, πιθανώς θεωρώντας τον  πολύ νέο για να έχει πάρει μέρος σε μάχες.

Η Βούλα Δασκαλάκη που έζησε τα γεγονότα αναφέρει επίσης  ότι, γλύτωσαν και κάποιοι ακόμα  από τη γραμμή του θανάτου, τις θέσεις τους όμως αντικατέστησαν με άλλους.

 Η ίδια λέει  ότι, τότε οι Γερμανοί  ενημέρωσαν τους κατοίκους στα Ελληνικά: «Ανάμεσα Γεράνι, Μόδι και Κοντομαρί, χάσαμε πέντε δικούς μας και θα σκοτώσουμε κι εμείς αυτά τα 25 παλικάρια».

Στη συνέχεια, όπως μας αφηγείται η επιζούσα, οι Γερμανοί έδιωξαν τα Γυναικόπαιδα και τα συγκέντρωσαν κάποιου αλλού, εκείνη δεν ακολούθησε τους υπόλοιπους και πήγε σπίτι της, απ’ όπου μπορούσε να βλέπει τα γεγονότα. Οι Γερμανοί όμως την ανακαλύπτουν και αρχίζουν να την απειλούν με φωνές και πυροβολισμούς  για εκφοβισμό. Καθώς εκείνη φεύγει τρομοκρατημένη, ακούει τους δικούς  της, που τη βλέπουν να περνάει, να την χαιρετούν για τελευταία φορά : «Βούλα, γειά σου».

Οι μελλοθάνατοι οδηγούνται, κατόπιν λίγο παρακάτω σε έναν ελαιώνα με επικλινές έδαφος και στήνονται  σε τρεις σειρές, περιμένοντας στωικά το θάνατό τους.  Οι εκτελεστές σηκώνουν τα όπλα και λίγο πριν  πέσουν οι πρώτες σφαίρες, ο Trebes που έχει το γενικό πρόσταγμα  φωνάζει  ειρωνικά στους άοπλους άνδρες:  «Όποιος θέλει τώρα μπορεί να φύγει». Κάποιοι προσπαθούν να ξεφύγουν, αλλά μόνο δυο θα τα καταφέρουν, οι υπόλοιποι πέφτουν νεκροί από τα πυρά.

Οι μελλοθάνατοι οδηγούνται, κατόπιν λίγο παρακάτω σε έναν ελαιώνα με επικλινές έδαφος και στήνονται  σε τρεις σειρές, περιμένοντας στωικά το θάνατό τους.  Οι εκτελεστές σηκώνουν τα όπλα και λίγο πριν  πέσουν οι πρώτες σφαίρες, ο Trebes που έχει το γενικό πρόσταγμα  φωνάζει  ειρωνικά στους άοπλους άνδρες:  «Όποιος θέλει τώρα μπορεί να φύγει». Κάποιοι προσπαθούν να ξεφύγουν, αλλά μόνο δυο θα τα καταφέρουν, οι υπόλοιποι πέφτουν νεκροί από τα πυρά.

Λίγα δευτερόλεπτα μετά το πυρ του Trebes δεν έχει μείνει κανένας όρθιος. Ωστόσο, η εκδικητική μανία των Γερμανών δεν σταματάει εδώ.  Αφού έδωσαν τη χαριστική βολή στους πεσόντες- τη «θεριστική», όπως την έλεγαν οι Κρητικοί-  για να βεβαιωθούν πως δεν ζει κανείς, ανάλγητοι φώναζαν ναζιστικά συνθήματα και χορεύαν πανηγυρικά πατώντας πάνω στα νεκρά σώματα των εκτελεσθέντων.

Από τους δυο αυτούς άνδρες  που καταφέρνουν να ξεφύγουν , ο Βλαζάκης και ο Γαλάνης μόνο ο δεύτερος θα καταφέρει να σωθεί μπαίνοντας σε ένα χωράφι με σιτηρά, όπου οι εκτελεστές που τους καταδιώκουν χάνουν τα ίχνη του. Ο πρώτος όμως, εξαιτίας της βαριάς του αιμορραγίας εντοπίστηκε από τους Γερμανούς, οι οποίοι ακολουθώντας τα ίχνη του αίματος τον βρήκαν στο σπίτι όπου είχε καταφύγει  και τον αποτελείωσαν το βράδυ της ίδιας μέρας.

 Σύμφωνα με τις διηγήσεις των κατοίκων, πριν φύγει από το χωριό το απόσπασμα, ο Trebes δίνει την αποτρόπαια   εντολή οι εκτελεσθέντες να μη θαφτούν για τρεις ημέρες. Ωστόσο, στην κατάθεση του ο Weixler παρουσιάζει διαφορετικά τα γεγονότα, ισχυριζόμενος ότι, ο Trembes διέταξε την ταφή των νεκρών την ίδια ημέρα.

Οι επιζώντες  μετά που έφυγαν οι Γερμανοί προσπαθούν από  μια άμορφη ανθρώπινη μάζα που είχε σχηματιστεί στο σημείο της εκτέλεσης να εντοπίσουν τα δικούς του, πράγμα δύσκολο γιατί είχαν παραμορφωθεί τα πρόσωπά τους: «Τους περισσότερους τους γνωρίσαμε από τα ρούχα» θυμάται ο κ. Παπαδάκης.

Οι γυναίκες του χωριού μάζεψαν τα πτώματα  «επιμελήθηκαν»  τα διαμελισμένα σώματα. Η Μαρία Αγγελή αφηγείται πως η μητέρα της έκοψε ύφασμα και για τρία μερόνυχτα έδενε τα μέλη των νεκρών  και επανατοποθετούσε εντόσθια για να θαφτούν.

Οι χωριανοί έμεναν άυπνοι δίπλα. Στη συνέχεια, οι χωριανοί έθαψαν τους νεκρούς κοντά στον τόπο της εκτέλεσης, σε σημείο που απέχει  μόλις λίγα χιλιόμετρα από το γερμανικό νεκροταφείο στο Μάλεμε. Εκεί, υπάρχει σήμερα και μνημείο για τους πεσόντες του Κοντομαρίου, το οποίο μπορεί να επισκεφθεί κανείς.

Τα γεγονότα στο Κοντομαρί διασώζονται  μέσα από το φωτογραφικό υλικό του φωτογράφου  Frans Peter Weixler, ο όποιος βρισκόταν μαζί με το απόσπασμα και  απαθανάτισε καρέ καρέ τις σκηνές της μαζικής εκτέλεσης στο Κοντομαρί. Ο άνθρωπος αυτός υπηρετούσε την προπαγάνδα του Τρίτου Ράιχ, αργότερα ίσως από τύψεις έστειλε τις φωτογραφίες σε πολιτικά και στρατιωτικά πρόσωπα και μάλιστα το ‘44 φυλακίστηκε από τη Βέρμαχτ με την κατηγορία της προδοσίας για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.

Όπως φαίνεται από την έγγραφη δήλωση του ιδίου, πιθανόν προσπάθησε από τη θέση που ήταν να αποτρέψει τα γεγονότα στο Κοντομαρί σύμφωνα τουλάχιστον με τα όσα αναφέρει.

Μεταξύ άλλων υποστηρίζει ότι όταν του ανατέθηκε να συμμετάσχει σε μια τιμωρητική αποστολή με σκοπό τα την έσχατη ποινή για βίαιες δολοφονίες και ακρωτηριασμούς αλεξιπτωτιστών  απάντησε  στο στρατηγό Γκεριγκ: «Δεν είδα ούτε έναν ακρωτηριασμένο αλεξιπτωτιστή, αλλά είδα δεκάδες παραμορφωμένους από την τροπική ζέστη».

Δεκατέσσερα χρόνια μετά τη μαζική εκτέλεση, έρχεται ξανά στην Κρήτη και πηγαίνει στο Κοντομαρί με την επιθυμία να συναντήσει ανθρώπους που έζησαν εκείνα τα τραγικά γεγονότα του ’41.  Ένα βράδυ ήρθε στο καφενείο του χωριού την ώρα που οι ντόπιοι συνήθιζαν να μαζεύονται. Οι χωριανοί μη θέλοντας να χαλάσουν τα ήθη και τα έθιμα του τόπου και διατηρώντας την Κρητική φιλοξενία  κάθισαν στο ίδιο τραπέζι  με το Γερμανό Βετεράνο.  Σύμφωνα με μαρτυρία, ο Βαιξλερ ήταν αρχικά διστακτικός και δεν ανοιγόταν, φοβούμενος τις αντιδράσεις των Κρητικών. Όταν νιώθει ότι το κλίμα είναι φιλικό, αποφασίζει να μιλήσει για τη συμμετοχή του στην φρικτή αποστολή της μαζικής εκτέλεσης αμάχων του χωριού, λέγοντας ότι δεν ήταν εκτελεστής και ότι απλώς ακολουθούσε εντολές. Τότε, ένας  Κρητικός που είχε χάσει τον πατέρα του και τρεις θείους του στα γεγονότα εκείνα, σηκώνεται και λέει στους χωριανούς του «...  ήπιαμε τις τσικουδιές μας, τηρήσαμε τα έθιμά μας και τη μεγαλοσύνη του λαού μας. Τώρα δρόμο..» και έφυγαν, βάζοντας απότομα τελεία στη συζήτηση.

Οι φωτογραφίες του Weixler ξεχασμένες για χρόνια  εντοπίστηκαν  τη δεκαετία του 1980 στα Ομοσπονδιακά Γερμανικά Αρχεία από τον δημοσιογράφο Βάσο Μαθιόπουλο, ο οποίος με την άδεια του στρατού που του παραχώρησε το αρχείο, τις δημοσίευσε στο ελληνικό περιοδικό Ταχυδρόμος.

Η ακριβής τοποθεσία στην Κρήτη, όπου τραβήχτηκαν οι φωτογραφίες δεν ήταν αρχικά γνωστή, έτσι στη  συνέχεια ανατέθηκε στο δημοσιογράφο Κώστα Παπαπέτρου  να  διεξάγει σχετική έρευνα. Ο τελευταίος, ξεκινάει μια κοπιαστική και χρονοβόρα διαδικασία για να βρει το μέρος όπου έλαβε χώρα η εκτέλεση. Έχοντας επισκεφθεί  πάνω από περίπου 80 χωριά της Κρήτης, εντοπίζει τελικά το χωριό το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς.

Ο ίδιος περιγράφει την αντίδραση των κατοίκων όταν αντικρίζουν το αρχείο σαν σκηνή αρχαίας τραγωδίας, με τους ανθρώπους να ξαναζούν τα γεγονότα βλέποντας τις φάσεις τις εκτέλεσης αναλυτικά και αναγνωρίζοντας συγγενείς και φίλους την ώρα που εκτελούνται. Κάποιοι, λιποθυμούν άλλοι κλαίνε και κανείς δεν μένει ασυγκίνητος μπροστά στα πολύτιμα ντοκουμέντα.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης και η μαρτυρία μιας γυναίκας από το Κοντομαρί, στελέχους ξενοδοχείου, η οποία μετά τη δημοσίευση των φωτογραφιών αναγνώρισε στο πρόσωπο ενός εκτελεστή  που χαμογελάει ατάραχος, καθώς τραβάει τη σκανδάλη,  έναν πελάτη του ξενοδοχείου. Ο Γερμανός είχε επιστρέψει στην Κρήτη ως τουρίστας, για να συνδυάσει  τις διακοπές του μαζί με το ετήσιο μνημόσυνο των πεσόντων αλεξιπτωτιστών. Όταν εκείνη του δείχνει τη φωτογραφία, όπου φαίνεται να εκτελεί τους συμπατριώτες της και του ζητάει το λόγο εκείνος παραδέχεται με κυνισμό ότι ήταν παρών  και  ότι απλώς εκτελούσε εντολές. Μετά από το περιστατικό δεν ξαναφάνηκε ποτέ στη ρεσεψιόν του ξενοδοχείου.

Στις 31 Μαΐου ο Student δεχόμενος καταγγελίες για ακρωτηριασμό τραυματισμένων αλεξιπτωτιστών ζητάει να καούν τα χωριά και να εξοντωθεί ο πληθυσμός των περιοχών που ενεπλάκησαν στη Μάχη της Κρήτης.